Печатьыс дзик на неважöн петiс выль коми кывöктöд — «КОМИ ВИДЧАНКЫВЪЯС: зэв аслыссикас кывкуд»
Гижис сiйöс филология доктор доцент Цыпанов Евгений Александрович, Кыв, литература да история институтысь туялысь.
Тайö аслыспöлöс кывкудйö чукöртöма-öктöма коми кывйын бергалысь видчанкывъяс, мöд ногöн кö, пейоратив-кывъяс да кывтэчасъяс, кодъяс ас пытшкас кутöны омöльтана либö лёкöдана вежöртас. Татшöм кывворнас быд кыв зэв озыр, тшöтш и коми кывным. Чукöртöм-öктöм кывворсö вайöдöма анбур арт серти, гöгöрвоöдöма кывъясыслысь вежöртассö, вайöдöма на дорö видлöгъяс, коми гижысьяслысь овъяссö индöмöн. Став вайöдöм материалыс индö чужан кывлысь ыджыд позянлун вылö петкöдлыны йöзлысь ловкылöмъяс, мортлысь мöд мортöс омöльтана донъялöмсö. Тайö кывкуд подув вылын позяс водзö дасьтыны видчанкывъяс йылысь ыджыдджык туялан уджъяс. Небöгыс урчитöма коми кыв велöдысьяслы, вылыс да шöр велöдчанiнъясысь войтырлы, туялысьлы, аспирантлы, гижысьлы, журналисталысьлы, чужан кыв быд радейтысь-пыддиалысь мортлы.
Кывкудйö пыртöма кывъяс да кыввора кывтэчасъяс гижöд кывйысь да сёрнисикасъясысь, та понда тайö кывчукöрыслöн могыс абу йитчöма век кыв нормаясö кутчысьöмкöд, сiйö дзик мöд, юöртана — сетны лыддьысьысьлы тöдöмлунъяс татшöм кыввор йылысь, гашкö, восьтыны синъяссö водзынджык казявтöмтор вылö. Став материалсö сетöма анбур арт серти, вель уна юркыв бöрын ыстысьöма бöръя медозыр коми кывкудъяс вылö, кытысь босьтöма кывсö да кывтэчассö. Тайö колö нöшта и сы вöсна, медым лыддьысьысь, чужас кö сылöн кöсйöмыс, вермас тöдмавны юркыв йылысь унджык, öд тайö небöгас сетöма кывкудъясысь абу став юöрсö, сöмын медся лöсяланасö. Кывкудйыслöн эм нöшта öти ыджыд мог — гöгöрвоöдны юркывъяслысь вежöртассö ас коми кывйöн, кöть гижöд кывйысь бöръя, 2000-öд воын йöзöдöм коми кывчукöрысь пыртöма тшöтш рочöн вайöдöм вежöртассö / пас бöрын. Вель уна материал некутшöм кывкудйö абу на вöлi пыртöма, та вöсна небöгас ыстысьöма видлöгса öшмöс вылö, тайö гижысьлöн либö информантлöн ов. Вайöдöма видлöгъяс и кывкудъясö пасъялöм нин кывъяс дорö тшöтш. Видлöгъясö ми колим авторъяслысь ас гижанногсö, кыдзи вöлi йöзöдöма сёрникузясö небöгын да журналын. Тайö сетö содтöд юöр и сы йылысь, кыдзи вöдитчöны видчанкывъяснас коми йöз, кутшöм контекстын кывъясыс бергалöны. Коми кывйöн сёрнитам ми, зыран-комияс да перым-комияс. Бöръяяслöн кывйыс унаторйöн торъялö нин, та вöсна перым-коми видчанкывъяссö сетöма кывкуд помланьыс, вежöртассö вайöдöма рочöн, комиöн жö сöмын сэк, абу кö вöлi кывсö пасйöма 1985-öд вося перым-коми-роч кывкудйö. Вель уна видчанкыв сёрниын бергалö сöмын торъя сёрнисикасъясын, сэки юркыв бöрас пасйöма диалектсö дженьдöдöм пасöн. Небöгсö позьö ньöбны юркарса «Ордым» лавкаысь.
Видлöг пыдди вайöдам бöб кыв йылысь юöръяс:
бöб мöмöт, йöй / глупец, глупый, придурковатый (КРК), бöб улö лэччыны (КК)
— А стöрöжыс сулалiс аслас местаын. Егор сы дiнö ыстiс кымынкö мортöс. Найö сiйöс бöбйöдлiсны, табакöн гöститöдiсны. Бöбыд вашъялö, больгö том йöзкöд, эмсö и абусö сöрö…— Вот йöйыд! — серöктiс Прошка (Я. Рочев)
